Τι σημαίνει οριοθέτηση της συμπεριφοράς

Ως θεραπευτές, σίγουρα έχει χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε τον όρο ‘’οριοθέτηση’’, μιλώντας με τους γονείς των παιδιών. Πολλές φορές έχει συμβεί να παροτρύνουμε ένα γονιό να βάλει όρια στο παιδί του. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι απαντήσεις είναι οι εξής:

 < Μα φυσικά και βάζω όρια. Συνέχεια του φωνάζω.>

< Όρια; Εννοείται τιμωρίες;>

<Τι άλλο να κάνω πια; Συνέχεια το χτυπάω και δε λέει να μάθει.>

< Τι εννοείται οριοθέτηση; Όταν κάνει κάτι κακό, το απειλώ και σταματάει για λίγο. Αυτό εννοείται;>

< Τι μου λέτε δηλαδή; Πως είναι κακομαθημένο; Ξέρετε τι καβγάδες κάνουμε στο σπίτι μας; Ρωτήστε τους γείτονες που με ακούνε να του ουρλιάζω και να προσπαθώ συνέχεια.>

Τι πραγματικά τελικά σημαίνει οριοθέτηση της συμπεριφοράς; Αν δεν είναι οι φωνές, οι απειλές, το ξύλο, ή οι τιμωρίες, τότε τι είναι; Οριοθέτηση της συμπεριφοράς είναι οι κανόνες που πρέπει να θέτουν οι γονείς – κηδεμόνες, σε σχέση με τα παιδιά. Τα παιδιά χρειάζονται πολλά πράγματα για να είναι ευτυχισμένα. Χρειάζονται, αγάπη, στοργή, φροντίδα, αλλά χρειάζονται και πλαίσια για να ξέρουν πώς να κινηθούν.

Το παιδί χωρίς όρια νιώθει δυστυχισμένο, αποθαρρυμένο, ανασφαλές και συχνά εκδηλώνει προβλήματα στη συμπεριφορά του. Η συνέπεια και η σταθερότητα στην εφαρμογή των κανόνων αυτών, αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη και υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, καθώς και την ομαλή λειτουργία ολόκληρου του οικογενειακού συστήματος.

Η θέσπιση ορίων έχει ως αφετηρία τους γονείς και τελικό σκοπό την επίλυση προβλημάτων. Το πρώτο βήμα για την επίτευξη αυτού είναι να ακούμε προσεκτικά τα παιδιά και να τα βοηθάμε να κατονομάσουνε καλύτερα τα συναισθήματά τους.  Π.χ. < Νιώθεις θυμωμένος που η αδελφή σου σού έσπασε το παιχνίδι. Ήταν το αγαπημένο σου και σε καταλαβαίνω.> 

Το δεύτερο βήμα είναι να σκεφτούμε μαζί με το παιδί τις πιθανές λύσεις του προβλήματος και να το καθοδηγήσουμε/βοηθήσουμε να σκεφτεί καταλληλότερους τρόπους, ώστε να διαχειριστεί τα αρνητικά του συναισθήματα. Π.χ. < Νιώθεις θυμωμένος που η αδελφή σου σού έσπασε το παιχνίδι. Ήταν το αγαπημένο σου και σε καταλαβαίνω. Το να τη χτυπάς όμως δεν είναι σωστό. Μπορείς να σκεφτείς κάποιον άλλο τρόπο για να εκφράσεις αυτό που νιώθεις;>

Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε πως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μειώσουμε και να ακυρώσουμε το συναίσθημα του παιδιού. Αυτό που θέλουμε είναι να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά του. Καθήκον μας είναι να οριοθετήσουμε τη συμπεριφορά και όχι τα συναισθήματα. Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά, όχι όμως και οι συμπεριφορές.

Το τρίτο βήμα είναι η συνέπεια των λόγων μας και των πράξεών μας. Η συνέπεια υπάρχει στον τόνο της φωνής μας, στη στάση του σώματος μας, σε αυτά που λέμε και φυσικά στις δικές μας τις πράξεις. Δεν μπορούμε να επιπλήξουμε ένα παιδί που φώναξε στη γιαγιά του, τη στιγμή που έχει δει εμάς να φωνάζουμε και να βγαίνουμε εκτός ορίων, ή δε γίνεται να το απειλούμε πως θα του σπάσουμε το playstation, από τη στιγμή που δεν έχουμε σκοπό να το κάνουμε.

Πολλοί θα σκεφτούν πως καλά όλα αυτά περί συναισθημάτων των παιδιών, όμως χωρίς τιμωρία, μπορούν να μάθουν; Εμείς που έχουμε τιμωρηθεί τι πάθαμε δηλαδή; Κι εδώ ερχόμαστε στο τέταρτο βήμα της οριοθέτησης. Τις λογικές συνέπειες.

Σε ένα θετικό, συναισθηματικό κλίμα, δίνουμε στο παιδί επιλογές για να αποφασίσει, προειδοποιώντας το για τις λογικές συνέπειες που θα ακολουθήσουν, και το αφήνουμε να υποστεί τις συνέπειες της επιλογής του για τη συγκεκριμένη μέρα. Την επόμενη φορά, το παιδί έχει τη δυνατότητα να ξαναποφασίσει… Το παιδί μαθαίνει να γίνεται υπεύθυνο, αφού μαθαίνει να επιλέγει και να δέχεται τη σχέση πράξης και συνέπειας.

Η μέθοδος αυτή προϋποθέτει λιγότερα λόγια και περισσότερες πράξεις, θετική πρόθεση και όχι εκδικητικότητα, συνέπεια και σταθερότητα. Για παράδειγμα: < Είσαι θυμωμένος μαζί μου που δε σε αφήνω να πας για παιχνίδι στην πλατεία και το καταλαβαίνω απόλυτα. Θυμήσου όμως πως αυτό ήταν κάτι που επέλεξες μόνος/η σου, αφού σου είπα πως θα πας έξω μόλις τελειώσεις τα μαθήματά σου, αλλιώς δε θα μπορέσεις να βγεις για απόψε. Αύριο όμως είναι μια καινούρια μέρα και πάλι θα έχεις το δικαίωμα να επιλέξεις. >

Αναφέραμε στην αρχή πως η οριοθέτηση των παιδιών έχει ως σκοπό την επίλυση προβλημάτων. Το τελευταίο λοιπόν βήμα της θέσπισης των ορίων, είναι να στηρίξουμε το παιδί να επιλέξει μία λύση που αποδίδει και να το βοηθήσουμε να καταλάβει σε τι απέτυχε στις προηγούμενες προσπάθειες. Αν για παράδειγμα ένα παιδί αρνείται πεισματικά να πάει σχολείο, και ουρλιάζει, πεισμώνει και κλαίει, γιατί φοβάται πως πάλι δε θα γράψει καλά στην ορθογραφία, τότε μπορούμε να το βοηθήσουμε να καταλάβει πως αυτό που νιώθει είναι πολύ λογικό, αλλά αν είναι σωστά προετοιμασμένο αυτή τη φορά, τότε θα τα καταφέρει. Το να αποφεύγει όμως ένα πρόβλημα, δε σημαίνει πως θα το λύσει κιόλας.

Κλείνοντας πρέπει να αναφέρουμε πως δεν υπάρχει καμία μαγική συνταγή για την ανατροφή των παιδιών, που να οδηγεί στην ευτυχία τους. Οπότε πάντα πρέπει να προσπαθούμε για το καλύτερο, με επιμονή, υπομονή, συνέπεια και όρια. Άλλωστε τα λάθη είναι για τους ανθρώπους για να μαθαίνουν και να εξελίσσονται μέσα από αυτά.

Γεωργία Παπίρη

Συνεργάτης Κέντρου Ειδικών Θεραπειών “Καλειδοσκόπιο”

Ακολουθήστε το zinapost.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις για Lifestyle, Showbiz, Gossip News και αποκλειστικά βιντεο.