Τα ρούχα της Ελισάβετ που έγραψαν ιστορία: Από παρανυφάκι στον ελληνικό γάμο, μέχρι τη στέψη – Τα χρώματα και οι συμβολισμοί

Εκατό χρόνια συμπληρώνονται το 2026 από από τη γέννηση της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ και το παλάτι του Μπάκιγχαμ ετοιμάζει μια διαφορετική επετειακή εκδήλωση-φόρο τιμής στην πιο εμβληματική βασίλισσα στην ιστορία του θεσμού: πρόκειται για τη μεγάλη έκθεση «Βασίλισσα Ελισσάβετ ΙΙ: Το στυλ φανερώνει τη ζωή της» (Queen Elizabeth II: Her Life in Style) που θα φιλοξενηθεί στη Βασιλική Πινακοθήκη και στόχο έχει, μαζί με την επίδειξη διάφορων ντοκουμέντων, να αναδείξει τη ζωή της βασίλισσας μέσα από τις ενδυματολογικές της επιλογές. Η έκθεση, μεταξύ άλλων, αποδεικνύει ότι η εμφάνιση της Ελισάβετ ήταν αποτέλεσμα μιας ιστορίας παράλληλης με τα μοναρχικά της καθήκοντα.

Η μακροβιότερη μονάρχης απέδειξε ότι καμία κίνησή της δεν αφηνόταν στην τύχη, πόσο μάλλον οι δημόσιες εμφανίσεις που συνόδεψαν διαφορετικές στιγμές του δημόσιου βίου της, ενώ τη μετέτρεψαν σε απόλυτο style icon. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ειδικοί διατείνονται ότι η βασίλισσα ήταν αυτή που ανέδειξε τη «διπλωματία της μόδας», καταδεικνύοντας ότι τα ρούχα μπορεί να μην κάνουν τον βασιλιά, στέλνουν όμως πολύτιμα μηνύματα για τον δημόσιο βίο.

Από παρανυφάκι στον ελληνικό γάμο μέχρι τη στέψη

Από τα πιο διάσημα παραμύθια του Κρίστιαν Αντερσεν, αυτό που φέρει ιδιαίτερο συμβολικό βάρος είναι «Τα καινούργια ρούχα του βασιλιά», που φανερώνει ότι δεν είναι μόνο το ένδυμα που κάνει τον βασιλιά, αλλά η επίγνωση της θέσης του, καθώς η μοναρχία από μόνη της είναι συνδεδεμένη ως θεσμός με συγκεκριμένες εμφανίσεις. Τι θα ήταν ο Λουδοβίκος, γνωστός ως ο βασιλιάς Ηλιος, χωρίς τα περίφημα ψηλοτάκουνα παπούτσια και την επιβλητική αυτοκρατορική του μπέρτα ή τις περούκες που του έφτιαχνε ο κομμωτής του Μπινέ, τις οποίες φύλαγε σε ειδικό δωμάτιο;

Κάθε βασιλιάς ή βασίλισσα που έχει μείνει στην ιστορία έχει μια σημαντική ζωή να αφηγηθεί μέσα από ανεξίτηλες εμφανίσεις, άμεσα συνδεδεμένες με το μοναρχικό του αφήγημα. Στην περίπτωση της Ελισάβετ Β’ το μάθημα που πήρε από τη βασίλισσα που πρωτοεγκαθίδρυσε τη μοναρχία της οικογένειας ήταν σαφές: ένας πίνακας από το 1600 απεικονίζει τη βασίλισσα Ελισάβετ Α’ να φοράει ένα εντυπωσιακό φόρεμα που κοσμείται από ένα φίδι που τρώει την ουρά του, σύμβολο σοφίας και αιωνιότητας, ενώ το περίτεχνο κολιέ της στολίζουν στίχοι από ένα σονέτο που γράφτηκε από τον σερ Χένρι Λι, τον περίφημο ποιητή και ρομαντικό της σύντροφο. Οσο για τα κεντημένα ρούχα της, είναι γεμάτα άνθη, μανταρίνια και ρίζες που αντιπροσωπεύουν την ευημερία του βασιλείου της.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι το περίφημο «Πορτρέτο του Ουράνιου Τόξου», όπως έχει μείνει στην ιστορία το πορτρέτο της «Παρθένας Βασίλισσας», καταδεικνύει ότι τα φέροντα συμβολισμούς αυτοκρατορικά ρούχα δεν είναι απλώς ένα ένδυμα, αλλά δηλωτικά των προθέσεων και των πολιτικών προτιμήσεων του μονάρχη.

Τα έντονα χρώματα, επίσης, που φόρεσε η πρώτη Ελισάβετ στην ιστορία έστελναν το μήνυμα στις επόμενες βασίλισσες, οι οποίες επίσης θα προτιμούσαν τις αποχρώσεις του ουράνιου τόξου, παραπέμποντας στον περίφημο πίνακα. Το μήνυμα ήταν πλέον σαφές: η βασίλισσα πρέπει να ξεχωρίζει μέσα στο πλήθος και αυτό δεν μπορεί να γίνει με ουδέτερες στυλιστικές επιλογές. Η βασιλεία δεν είναι απλώς θεσμός, είναι κυρίως, ειδικά για τους Βρετανούς, ολόκληρος τρόπος ζωής.

Γι’ αυτό και τίποτα στις επιλογές της Ελισάβετ Β’ δεν ήταν τυχαίο: όπως είχε χαρακτηριστικά δηλώσει η Σουζάνα Κόρντνερ, διευθύντρια των αρχείων του London College of Fashion, παρά τις αλλαγές που επήλθαν στο στυλ της στο βάθος των χρόνων, τα μοτίβα και οι συγκεκριμένες γραμμές παρέμειναν σταθερά για τη βασίλισσα και τα ρούχα της, έγιναν το μέσο διατήρησης μιας «σταθερής και εύκολα αναγνωρίσιμης εικόνας».

Εξ ου και η έκθεση με τα ενδύματά της, που εκτείνεται από τα πρώτα φορέματα της παιδικής της ηλικίας μέχρι την πολύ ενδεικτική για το μοναρχικό της μέλλον στολή της στέψης, αναδεικνύει τις πολιτικές επιλογές και την αισθητική στάση της στο πέρας των χρόνων. Κάθε ρούχο ή αξεσουάρ είναι δηλωτικό σαφών προτιμήσεων και επιλογών, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει μια συγκεκριμένη πολιτική, συνιστώντας δημόσια δήλωση, απεύθυνση προς το κοινό, εν ολίγοις, μια άλλη γλώσσα. Σύμφωνα με την Κόρτνερ, «από τη δεκαετία του 1960 και μετά η βασίλισσα κατέστησε πολύ ξεκάθαρη την απόσταση ανάμεσα στο προσωπικό της στυλ και την εκάστοτε μόδα. Σε μια εποχή όπου η υπερέκθεση στα μίντια είχε αρχίσει να γίνεται κανόνας, εκείνη και η ομάδα της προτίμησαν να μείνουν συνεπείς.

Αντί να διεκδικήσουν την πρωτοτυπία, προτίμησαν η Ελισάβετ να δείχνει μια στιβαρή παρουσία και να ανακτά έναν δημόσιο ρόλο, εντελώς διαφορετικό από τους υπόλοιπους σελέμπριτι, ειδικά σε μια εποχή που βασίστηκε πολύ στη δημόσια εικόνα. Γι’ αυτό και ακολουθώντας τη γραμμή των προκατόχων της, όπως και της βασιλομήτορος, φορώντας το ίδιο σχήμα καπέλου, σταθερό τακούνι -το λεγόμενο τακούνι της γάτας- στα δερμάτινα παπούτσια της, εντυπωσιακά αξεσουάρ, όπως μεταξωτά μαντίλια και φυσικά έντονα χρώματα, επέλεξε να καθιερώσει ένα στυλ που με τα χρόνια έγινε σήμα κατατεθέν της, συνώνυμο της βρετανικής εξέλιξης της μόδας.

Ενώ δηλαδή στην αρχή της βασιλείας της τα ρούχα της τα σχεδίαζαν οι ειδικοί βασιλικοί σχεδιαστές Νόρμαν Χάρτνελ και Χάρντι Εϊμις, αργότερα θα αναλάβουν πιο μοντέρνοι Βρετανοί σχεδιαστές και σχεδιάστριες, όπως η Αντζελα Κέιλεμπ, που έγινε η προσωπική της στυλίστρια από το 2002 και μετά, κάνοντας το στυλ της ακόμα πιο ριζοσπαστικό.

Την πρώτη στυλιστική επιλογή της βασίλισσας Ελισάβετ την είδαμε σε πολύ μικρή ηλικία, όταν από τα οκτώ της φρόντισε το φόρεμα που επέλεξε η ίδια ως παρανυφάκι στον γάμο του Δούκα του Κεντ με την πριγκίπισσα Μαρίνα της Ελλάδας το 1934 να αφήσει εποχή. Πρόκειται για ένα από τα σπάνια δείγματα υψηλής παιδικής ραπτικής, σε εποχές που κανείς δεν πρόσεχε τα ρούχα που φορούσαν οι μικρότερης ηλικίας συνοδοί, ενδεικτικό της υψηλής σημασίας που θα έδινε η μέλλουσα βασίλισσα στις ενδυματολογικές επιλογές. Ορόσημο για τον θεσμό αλλά και για την ίδια την Ελισάβετ θεωρείται επίσης το νυφικό που φόρεσε στον γάμο της, το οποίο φαινομενικά ήταν απλό, αλλά έκρυβε άπειρες εργατοώρες και αποτέλεσε μέρος της διαδικασίας της μεγάλης μέριμνας που έδειχνε για τις δημόσιες εμφανίσεις της, οι οποίες θα έγραφαν έκτοτε ιστορία. Το νυφικό που φόρεσε κατά τη γαμήλια τελετή με τον τότε πρίγκιπα Φίλιππο της Ελλάδος και της Δανίας, όπως ήταν ακόμα ο τίτλος του προτού γίνει Μαουντμπάτεν για να μπορέσει να παντρευτεί τη βασίλισσα ως Δούκας του Εδιμβούργου πλέον, ήταν φαινομενικά απλό, αλλά ουσιαστικά περίτεχνο.

Μάλιστα, προκειμένου να αγοραστούν τα υλικά για το περίφημο νυφικό, καθώς το 1947 μετρούσαμε λίγα μόλις χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, η βασίλισσα ζήτησε να χρησιμοποιηθούν κουπόνια και να επιστρατευτεί ό,τι διαθέσιμο υπήρχε στα βασιλικά σεντούκια. Ετσι, μαζί με τα μετάξια, τα τούλια και τα πολύτιμα υφάσματα και τις δαντέλες επιστρατεύτηκαν διάφορα κεντήματα, όπως λουλούδια-εμβλήματα τα οποία κεντήθηκαν πάνω στο φόρεμα με κάθε επιμέλεια. Συγκεκριμένα χρειάστηκε η δουλειά 350 γυναικών και 10.000 μαργαριτάρια και 5.000 κρύσταλλοι που κληρονόμησε από τις προκατόχους της για να φτιαχτεί το βασιλικό ένδυμα του γάμου. Ο γάμος έγινε στο Αβαείο του Γουέστμινστερ και ο επίσημος σχεδιαστής του νυφικού Χάρτνελ θα πάρει έκτοτε επίσημα το χρίσμα ως ο βασιλικός μόδιστρος. Είναι ο ίδιος που θα σχεδιάσει το περίφημο ένδυμα της στέψης το 1953, που θεωρείται ορόσημο για την ιστορία της βασιλείας.

Είναι άλλωστε η στέψη που έδωσε την επίσημη ιστορική σφραγίδα όσον αφορά τις περιώνυμες εμφανίσεις της βασίλισσας, το 1953: η τήβεννος με το μοβ μεταξωτό βελούδο ήταν το σήμα κατατεθέν της και πρωταγωνίστησε στο περίφημο φωτογραφικό πορτρέτο Chief of the Chiefs, για το οποίο ο αποκλειστικός φωτογράφος της βασιλικής οικογένειας, Τζούλιαν Κάλντερ, είχε αποκαλύψει ότι χρειάστηκαν πολλές πρόβες για να τραβηχθεί, πολλές δεκαετίες μετά τη στέψη, στο αγαπημένο της κάστρο του Μπαλμόραλ το 2010.

Η βασίλισσα πόζαρε υπομονετικά για πολλή ώρα ώστε να εξασφαλιστεί η καλύτερη λήψη, φροντίζοντας όμως να φοράει τα αθλητικά της κάτω από τη βασιλική τήβεννο. Αρκεί να αναφερθεί πως για να φτιαχτεί η τήβεννος που φόρεσε στη στέψη χρειάστηκαν 12 κεντήστρες, 18 είδη διαφορετικών κλωστών και περισσότερες από 3.500 εργατοώρες στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της βασιλικής σχολής Needlework. Οσο για το κεντητό ανάγλυφο, ήταν στάχια σιταριού και κλαδιά ελιάς που συμβολίζουν την ευημερία και την ειρήνη.

Η διπλωματία της μόδας

Παρά τους διαφορετικούς συμβούλους που άλλαξε η Ελισάβετ Β’ όσον αφορά τις στυλιστικές της επιλογές και τους βασιλικούς μόδιστρους, είναι η ίδια που επέβαλε το προσωπικό της στυλ επιλέγοντας ένα φαινομενικά συντηρητικό ντύσιμο με τα περίφημα βασιλικά κουστούμια και την τσάντα στο χέρι, με την κλασική υπογραφή Launer, που αναπαράχθηκε σε αμέτρητες εκδοχές, έγινε μικρό αγαλματάκι, αναμνηστικό, φιγούρα για τουριστικές κούπες. Κρατώντας από την οικογένεια εκτός από τα στέμματα διάφορα κοσμήματα, όπως πολύτιμες καρφίτσες, τις οποίες με τη σειρά της λέγεται ότι κληροδότησε στη νύφη της Κέιτ Μίντλετον, η βασίλισσα εμπλούτισε το στυλ της με τα χαρακτηριστικά μεταξωτά μαντίλια τα οποία φορούσε όταν επισκεπτόταν την εξοχή μαζί με τα κυνηγετικά oversized σακάκια. Αυτό ωστόσο που αντιλήφθηκε η ίδια σε βάθος είναι ότι ο βασιλιάς -εν προκειμένω η βασίλισσα- πρέπει να είναι ορατός από μακριά, γι’ αυτό και προτίμησε έντονα φούξια χρώματα, κυρίως κίτρινο, μπλε και όλες τις αποχρώσεις του ροζ.

Είναι μάλιστα αυτή που εξέλιξε τη διπλωματία της μόδας που καθιέρωσαν οι προκάτοχοί της στέλνοντας διάφορα συμβολικά μηνύματα κατά τις εμφανίσεις της. Τέσσερα χρόνια μετά τον γάμο της, σε επίσημο δείπνο στον Καναδά θα φορέσει ένα φόρεμα κεντημένο με το χαρακτηριστικό φύλλο που κοσμεί τη σημαία του Καναδά, ενώ κάθε φορά που συναντούσε έναν ηγέτη τον οποίο εκτιμούσε θα έστελνε το δικό της μήνυμα αποδοχής φορώντας κάτι που θα τον τιμούσε: χαρακτηριστικό είναι ότι το 1983 θα συνοδεύσει τη Νάνσι Ρίγκαν σε κονσέρτο στην Καλιφόρνια φορώντας βραδινό φόρεμα με παπαρούνες, που είναι το λουλούδι της Πολιτείας, όπως αντίστοιχα σε συνάντηση με τον Ομπάμα το 2011 θα φορέσει τα αγαπημένα του χρώματα, λευκό και μπεζ.

Είναι τότε που η συγγραφέας Πεναβίκ Μαρσέλ, επικεφαλής του πρωτοκόλλου των ΗΠΑ, σε βιβλίο της είχε αποκαλύψει ότι κάθε στυλιστική λεπτομέρεια της Ελισάβετ, όπως η τσάντα της που δεν αποχωριζόταν ποτέ, έπαιζε κρίσιμο ρόλο για την πορεία της συνάντησης: αν η βασίλισσα κρατούσε την τσάντα στο κάτω μέρος του χεριού της, σήμαινε ότι ήταν ευχαριστημένη με τη συνάντηση και ότι πήγαινε καλά. Αλλά αν την κατέβαζε κάτω, σήμαινε ότι δεν άντεχε άλλο και ότι έπρεπε να τερματιστεί εκείνη τη στιγμή. Η εμφάνιση πάντως που πολιτικά θα στείλει πολλαπλά μηνύματα σε μια κρίσιμη εποχή για τις βρετανοϊρλανδικές σχέσεις θα είναι κατά την άφιξή της στην Ιρλανδία, την ίδια χρονιά της συνάντησης με τον Ομπάμα, που σήμαινε την πρώτη επίσημη επίσκεψη Βρετανού μονάρχη, όπου θα φορέσει φόρεμα και παλτό στα χρώματα της χώρας.

Ολα αυτά αναλαμβάνει να μας τα υπενθυμίσει με τον πιο εμφατικό τρόπο η έκθεση με τα ενδύματα της βασίλισσας, τα οποία, όπως δηλώνει η επιμελήτρια της έκθεσης, Καρολάιν ντε Γκιτό, δεν συνιστούσαν μια απλή αισθητική επιλογή, αλλά «μια ζωή γεμάτη στοχαστικές στυλιστικές αποφάσεις» – ίσως και κάτι πέρα από αυτό.

Επετειακή έκδοση

Γι’ αυτό ταυτόχρονα με την έκθεση θα κυκλοφορήσει και ειδική έκδοση βιβλίου σε επιμέλεια της Ντε Γκιτό, με κείμενα σχεδιαστών, συμβούλων και ειδικών στη μόδα που θα εξηγούν όλη την ιστορία πίσω από τις στυλιστικές επιλογές της βασίλισσας. Η συγκεκριμένη έκδοση στόχο έχει να καταδείξει τη βαρυσήμαντη συμβολή των στυλιστικών επιλογών στη ζωή της βασίλισσας, στην ιστορία της μοναρχίας στην Αγγλία, στη διεθνή πολιτική κονίστρα, αλλά και στην εξέλιξη του βρετανικού lifestyle.

Επίσης, η απόφαση της βασιλικής οικογένειας να συνοδεύσει την έκθεση με βιβλίο είναι ενδεικτικό της βαρύτητας που δίνει στο συγκεκριμένο πολιτιστικό γεγονός που ανακοινώνεται κάποιους μήνες πριν από το Παλάτι, χωρίς συγκεκριμένες ωστόσο ημερομηνίες, οι οποίες αναμένεται να οριστικοποιηθούν μέσα στον Νοέμβριο. Αναμφίβολα πάντως η έκθεση «Queen Elizabeth II: Her Life in Style» είναι κάτι παραπάνω από μια επίδειξη των ενδυμάτων της βασίλισσας. Είναι ένα εικαστικό και πολιτιστικό γεγονός, αποκαλυπτικό της βαρύτητας που δίνει η βασιλική οικογένεια στην εικόνα της σε δημόσιο, διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο.

Φωτογραφίες: Jon Stokes, Getty images / Ideal image

protothema.gr