search-button
cross-out

Πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα σε περιοχές της Ελλάδας

Πρόκειται για έθιμα άμεσα συνδεδεμένα με την καθημερινότητα
Πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα σε περιοχές της Ελλάδας

Από το βάθος του χρόνου τα πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα, οι προλήψεις, το ποδαρικό και τα γούρια κυριαρχούν την πρώτη μέρα του νέου έτους, σε όλες τις περιοχές της Ηπείρου.

Πρόκειται για έθιμα άμεσα συνδεδεμένα με την καθημερινότητα, σε μια κατεξοχήν κτηνοτροφική περιοχή, όπου ειδικά στα χωριά, τηρούνται «ευλαβικά».

Στο Πωγώνι, οι «βασιλοκουλούρες» του Αη-Βασιλιού ζυμώνονται από τις νοικοκυρές από την παραμονή. Άλλοτε ζυμώνονταν τρεις, η πιο μεγάλη για την οικογένεια, και δύο μικρότερες, για τον τσομπάνο και τον γελαδάρη.

Παλιότερα, το βράδυ της παραμονής στα καφενεία των χωριών οι άνδρες «για το καλό του χρόνου», έπαιζαν με λίγα χρήματα «τριάντα μία».

Νωρίς το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλοι ήθελαν τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσουν να είναι «καλός», πήγαιναν να ταΐσουν τα ζώα με άχυρο, κρεμούσαν στα γιδοπρόβατα ένα κλαδάκι και πήγαιναν στην εκκλησία.

Στα χωριά της Κόνιτσας οι νοικοκυρές την ημέρα της Πρωτοχρονιάς έπρεπε να φτιάξουν τη Βασιλόπιτα με τα φύλλα που είχαν ετοιμάσει από την προηγούμενη μέρα.

Στο Κεράσοβο έκτος από το φλουρί, στόλιζαν τη βασιλόπιτα με διάφορα σύμβολα. Στο κέντρο της πίτας τοποθετούσαν ένα σταυρό, που συμβόλιζε τον Χριστό. Όποιος το έβρισκε θα είχε τύχη και ευλογία τη νέα χρόνια.

Επίσης, για καλή σοδειά έβαζαν ένα στάχυ, ενώ για το τσίπουρο και το κρασί ένα μικρό κομμάτι κληματόβεργας.

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλη η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία για να είναι ευλογημένος ο νέος χρόνος. Ο νοικοκύρης έχει μαζί του ένα ρόδι, το οποίο σπάει στην πόρτα του σπιτιού, μόλις επιστρέψουν από τη Θεία Λειτουργία.

Μπαίνει μέσα στο σπίτι με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα και λέει, «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».

Τηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμα, γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά σε όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου. Σε κάθε νησί όμως και κάθε χωριό, ισχύουν διαφορετικά ήθη και έθιμα, αρκετά εκ των οποίων διατηρούνται αναλλοίωτα έως και σήμερα.

Την Πρωτοχρονιά ένα από τα έθιμα το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα στα Δωδεκάνησα είναι το έθιμο της «μπουλουστρίνας». Τα μικρά παιδιά, την πρώτη μέρα του χρόνου, επισκέπτονται τους συγγενείς και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό.

Σε χωριά της Ρόδου, αλλά και σε πολλά νησιά τηρούν το έθιμο να αφήνουν αποβραδίς κοντά στο εικονοστάσι ένα ποτήρι νερό κι ένα πιάτο με τρία κομμάτια μπακλαβά. Αφήνουν επίσης κομμάτια εφτάζυμου ή βασιλόπιτας, το ένα του Χριστού, το άλλο του Άη Βασίλη και το τρίτο του φτωχού.

Σε όλα τα νησιά προσέχουν πολύ το «ποδαρικό». Δίνουν σημασία στο ποιός θα πατήσει πρώτος το δεξί του πόδι στο κατώφλι του σπιτιού, για να φέρει «γούρι» στη νέα χρονιά.

Στην Κάλυμνο παραδοσιακά γλυκά αποτελούν οι κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα, φοινίκια όπως λέγονται στο νησί.

Το κόψιμο της βασιλόπιτας γίνεται με την αλλαγή του χρόνου.

Φυσικά αποτελεί ακόμα μια ευκαιρία για να τρανταχθεί το νησί από τους δυναμίτες και τις τουφεκιές.

Στη Σύμη

Οι Συμιακιές νοικοκυρές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ετοίμαζαν το φαγητό και έστρωναν το τραπέζι με το καλό τους το σερβίτσιο και τα κεντητά τραπεζομάντηλα της προίκας τους. Το φαγητό ήταν σούπα από αρνάκι ή κατσικάκι. Μετά την εκκλησία και ειδικά με το που χτυπούσαν οι καμπάνες (στις 3 π.μ.) πήγαιναν να ανάψουν τα καντήλια στις εκκλησίες και στα εξωκκλήσια που δεν λειτουργούσαν και παρέμενα κλειστά.

Παλιά δεν έφτιαχναν βασιλόπιτα. Αντ’ αυτού παρασκεύαζαν το παραδοσιακό συμιακό γλύκισμα, τα ακούμια. Αποβραδίς, λοιπόν, τα ζύμωναν και την αυγή τα τηγάνιζαν. Όλη η Σύμη μοσχοβολούσε! Έριχναν άχνη ζάχαρη, κανέλα και μέλι. Τα στόλιζαν σε ένα μεγάλο πιάτο («σουπιέρα») και κρατούσαν τόσο για την οικογένεια όσο και για την πεθερά τους. Μέσα σε ένα από τα ακούμια έβαζαν μια λίρα χρυσή ή ένα «ναπολεόντειο» ή ένα «κωνσταντινάτο» ή μια «κοσμάρα» («το φλουρί»). Το τι θα έβαζαν εξαρτιόταν από την οικονομική κατάσταση της κάθε οικογένειας (από το «πουγγί» της).

Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, επίσης, πήγαιναν στο «Βρυσί» για να πάρουν νερό από την πηγή για το καλό του σπιτιού. Ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς έπαιρναν την εικόνα της Παναγίας από το εικονοστάσι και με αναμμένο το κερί κατέβαιναν από το ανώι του σπιτιού και πήγαιναν στο κατώι. Το έκαναν αυτό για να κάνει, λέει, ποδαρικό η Παναγία.

Τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς χτυπούσε το κανόνι. Το κανονάκι από την Παναγιά του Κάστρου. Χτυπούσε στις «μεγάλες» μέρες. Σήμερα δεν υπάρχει. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εξαφανίστηκε. Αντάλλασσαν ευχές και ο νονός («τατάς») και η νονά («ναννά») έδιναν λεφτά ή ρούχα ή παιχνίδια στα βαφτιστικά τους («έκαναν την μπουλιστρίνα»). Λόγω του ότι δεν μπορούσαν όλοι να κάνουν δώρο παιχνίδια, κάποιες νονές έπαιρναν τα κουκουνάρια από τα κυπαρίσσια και τα έντυναν με το χρυσό χαρτί από το πακέτο των τσιγάρων.

Στην Κω

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι νέοι της Κω κρατώντας μεγάλα ομοιώματα εκκλησιάς ή καραβιού, κατάλληλα στολισμένα και φωτισμένα, ψάλλουν εκτός από τα γνωστά στο πανελλήνιο κάλαντα: «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψιλή μου δεντρολιβανιά…» και τα ακόλουθα κώτικα κάλαντα:

Εις αυτό το Νέον Έτος Βασιλείου εορτή,

ήρθα να σας χαιρετήσω με την πρέπουσα ευχή.

Εύχομαι, λοιπόν, να ζείτε πολλούς χρόνους ευτυχείς,

τον Βασίλειο τον Μέγα να’ χετε συνδρομητή.

Κι όσους έχετε στα ξένα να δεχθείτε με καλό,

με υγεία κι ευτυχία τον Θεό παρακαλώ.

Κ’ εις έτη πολλά κι ένα κομμάτι μπακλαβά!

Την Πρωτοχρονιά όλες οικογένειες της Κω συνηθίζουν να φτιάχνουν τον «μπακλαβά» από φύλλα ζύμης που ανοίγουν με το «πιτθαριόξυλο» και τα απλώνουν στο ταψί με σησάμι καβουρδισμένο και καρύδι ή αμύγδαλο.

Οι οικογένειες, που έχουν κορίτσια αρραβωνιασμένα και τα πλουσιόσπιτα κάνουν δυο ταψιά μπακλαβά, τον «καλό» δηλ. το μεγάλο ταψί και τον «κέλη» δηλ. το παρακατινό μικρό ταψί, για να φαγωθεί την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Τον καλό θα τον χαλάσει, θα πάρει, δηλαδή, το πρώτο κομμάτι από το ταψί, που βάζουν μπροστά του, ο γαμπρός ή παλαιότερα ο παπάς, που έβγαινε στα χωριά και αγίαζε για το καλό του χρόνου.

Στο νησί της Λέρου μόλις γυρίσει ο χρόνος ένας που βρίσκεται έξω από το σπίτι έρχεται κρατώντας ένα δοχείο με νερό και μια πέτρα. Είναι το ποδαρικό του σπιτιού. Με το νερό ραντίζουν στα τέσσερα καντούνια (γωνιές) μέσα στο σπίτι μέχρι να ‘ρθει τον επόμενο χρόνο η καινούργια πέτρα και εύχονταν «όπως η πέτρα είναι γερή έτσι να ναι και η υγειά σας όλο το χρόνο».

Ο αρχηγός της οικογένειας σπάει το ρόδι. Μπαίνει τρία βήματα μέσα και λέει: «ένα, δύο, τρία μέσα τα καλά», κάνει τρία βήματα πίσω και λέει «ένα, δύο, τρία έξω τα κακά».

Σπάει μετά το ρόδι σε μια γωνιά της πόρτας και αφήνει σαράντα κούνια μέσα στο σπίτι για σαράντα ημέρες.

Πολλές φορές το νερό το φέρνουν το πρωί της Πρωτοχρονιάς. Σηκώνονται πολύ πρωί πριν βγει ο ήλιος και το νερό το λένε αμίλητο, γιατί καθώς το φέρνουν δεν μιλάνε καθόλου.

Ρίχνουν στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού νερό και λένε «όπως τρέχει το αθάνατο νερό, έτσι να τρέχουν και τα καλά και τα πλούτη στο σπίτι».

Όταν γυρίσει ο χρόνος κόβουν τη βασιλόπιτα. Αυτού που θα του τύχει το φλουρί θεωρείται τυχερός και το φυλάει.

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς στη Λέρο σφάζανε έναν μαύρο πετεινό που τον φυλάγανε όλο το χρόνο για αυτή την ημέρα. Έπρεπε να είναι οπωσδήποτε μαύρος. Γυρίζανε ανατολικά το κεφάλι του, τον σφάζανε και τον κάνανε σούπα.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ακολουθήστε το zinapost.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις για Lifestyle, Showbiz, Gossip News και αποκλειστικά βιντεο.

Newsroom

Latest

Αφγανιστάν: Οι δρακόντειοι νόμοι των Ταλιμπάν «αγγίζουν» πλέον και τους άνδρες – «Αφήστε γένια, μην φοράτε τζιν, μην κοιτάτε άλλες γυναίκες»
Κόσμος

Αφγανιστάν: Οι δρακόντειοι νόμοι των Ταλιμπάν «αγγίζουν» πλέον και τους άνδρες – «Αφήστε γένια, μην φοράτε τζιν, μην κοιτάτε άλλες γυναίκες»

Ταξίδια στην Ευρώπη χωρίς ταυτότητα – Τι αλλάζει στα ταξίδια
Κόσμος

Ταξίδια στην Ευρώπη χωρίς ταυτότητα – Τι αλλάζει στα ταξίδια

Έκτακτη ανακοίνωση από την ΕΥΠ: Πώς θα καταλάβετε πως σας παρακολουθούν το κινητό
Ελλάδα

Έκτακτη ανακοίνωση από την ΕΥΠ: Πώς θα καταλάβετε πως σας παρακολουθούν το κινητό

Απαγχονισμός 65χρονου στη Βόρεια Εύβοια: Η συγκλονιστική ιστορία πίσω από την τραγική του απόφαση
Ελλάδα

Απαγχονισμός 65χρονου στη Βόρεια Εύβοια: Η συγκλονιστική ιστορία πίσω από την τραγική του απόφαση

Συγκινεί  ο πατέρας της 29χρονης Τζεβριέ, που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τον σύζυγό της: Διέλυσε το συκώτι της και έπαιζε θέατρο…
Zina's Blog

Συγκινεί ο πατέρας της 29χρονης Τζεβριέ, που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τον σύζυγό της: Διέλυσε το συκώτι της και έπαιζε θέατρο…

Κυψέλη: Συγκλονίζουν οι περιγραφές των αδερφών για τη σεξουαλική κακοποίηση σε νηπιακή ηλικία από τον 28χρονο ξάδερφο
Ελλάδα

Κυψέλη: Συγκλονίζουν οι περιγραφές των αδερφών για τη σεξουαλική κακοποίηση σε νηπιακή ηλικία από τον 28χρονο ξάδερφο

Γάμος Ρουβά: Όλοι κοιτούσαν την Μαρία Πανάρετου: H μητέρα του Απόστολου Ρουβά έκλεψε τις εντυπώσεις
Lifestyle news

Γάμος Ρουβά: Όλοι κοιτούσαν την Μαρία Πανάρετου: H μητέρα του Απόστολου Ρουβά έκλεψε τις εντυπώσεις

Χανιά | Αναζητούν μάρτυρες για το πολύνεκρο τροχαίο δύο μήνες μετά – H σπαρακτική  ανάρτηση της μητέρας του Αλέξανδρου: Είμαι η μαμά του Αλέξανδρου 15 χρονών… Η ψυχή μου ΟΥΡΛΙΑΖΕΙ από τον πόνο…
Ελλάδα

Χανιά | Αναζητούν μάρτυρες για το πολύνεκρο τροχαίο δύο μήνες μετά – H σπαρακτική ανάρτηση της μητέρας του Αλέξανδρου: Είμαι η μαμά του Αλέξανδρου 15 χρονών… Η ψυχή μου ΟΥΡΛΙΑΖΕΙ από τον πόνο…

zinapost.gr